Publicatie: 17-02-20Handreiking adviesstelsel omgevingskwaliteit

Kwaliteitsadvies en de Omgevingswet

Amsterdam, 17 februari 2020 

De VNG, Federatie Ruimtelijke Kwaliteit en de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed publiceren vandaag een Handreiking Adviesstelsel Omgevingskwaliteit. Het komende jaar moeten gemeenten een gemeentelijke adviescommissie instellen. Die verplichting vloeit voort uit de Omgevingswet, die volgens de nieuwe planning op 1 januari 2022 van kracht wordt. De nieuwe commissie komt in de plaats van de welstandscommissies en monumentencommissies. 

Veelkleurige praktijk
De handreiking ondersteunt gemeenten bij de keuzes die in het licht van de Omgevingswet gemaakt kunnen worden. De huidige praktijk is veelvormig. In veel gemeenten is de traditionele welstands- en monumentencommissie uitgegroeid tot een adviescommissie ruimtelijke kwaliteit. In andere gemeenten wordt gebruik gemaakt van een stads- of dorpsbouwmeester. Daarnaast zijn er ambtelijke adviseurs en supervisoren of kwaliteitsteams voor gebieden of voor thema’s. De adviseurs hebben meer taken dan het adviseren over vergunningaanvragen voor verbouwingen en nieuwbouw. Vaak wordt al in een vroeg stadium geadviseerd hoe een initiatief goed kan aansluiten bij het gemeentelijke beleid. Het kan gaan om (ver-)bouwplannen met invloed op de openbare ruimte, veranderingen aan beschermde monumenten of in beschermde stads- of dorpsgezichten, of om advies over reclameborden, over energiemaatregelen, de opzet van nieuwbouwwijken of de transformatie van kantoren naar woningen. Onder de Omgevingswet kan deze veelvormigheid nog steeds gestalte krijgen. De gemeenteraad bepaalt op welk moment en over welke onderwerpen advies gevraagd wordt aan de adviescommissie of de stadsbouwmeester. 

Samenhangend adviesstelsel
De Omgevingswet biedt het bestuur meer ruimte om een eigen afweging van belangen te maken, bij een beleid dat flexibel is en zo min mogelijk regels kent. Om die belangen, waaronder de kwaliteit van de bebouwing, goed te kunnen afwegen kan een onafhankelijk en deskundig advies behulpzaam zijn. De Omgevingswet vergroot de keuzes van gemeenten voor de inrichting van het adviesstelsel. Alle gemeenten met rijksmonumenten zijn verplicht om een adviescommissie in te stellen die minimaal over de rijksmonumenten adviseert, met uitzondering van archeologische monumenten. De wet voorziet niet in overgangsrecht, dus gemeenteraden wordt geadviseerd in elk geval voor het inwerkingtreden van de Omgevingswet zo’n commissie in te stellen. De adviescommissie komt voor op de ‘minimumlijst’ met maatregelen van de VNG.
De commissie kan ook een bredere taak krijgen, de Tweede Kamer heeft daar zelfs op aangedrongen. De handreiking gaat in op de verschillende keuzemogelijkheden die een gemeente heeft. In vijf stappen kan een gemeente zorgen dat het huidige stelsel ‘Omgevingswetproof’ wordt gemaakt. In twee aanvullende stappen kan een gemeente zijn adviesstelsel doorontwikkelen in de geest van de Omgevingswet: breder en vroeger in de processen. Daarvoor worden vier adviesrollen onderscheiden. De essentie van het nieuwe stelsel is samenhang in die adviesrollen.  

De Handreiking adviesstelsel omgevingskwaliteit kwam tot stand met medewerking van het ministerie van BZK en is te downloaden van de websites van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en de Federatie Ruimtelijke Kwaliteit. 

U kunt de handreiking hier downloaden

In september 2020 publiceerde de VNG (i.s.m. bovenstaande partijen) de Modelverordening op de Gemeentelijke Adviescommissie verder lezen

Terug naar de publicaties